Nhắc đến trái phiếu, khái niệm không còn xa lạ với nhiều nhiều người, bởi đây là một trong những phương thức huy động vốn hiệu quả và đang phát triển về quy mô những năm gần đây. Tuy nhiên, khái niệm trái phiếu vàng lại ít được nhắc tới do trước đây trái phiếu vàng chỉ được xem như kênh huy động vốn ngắn hạn và được các Ngân hàng phát hành để giải quyết tình trạng thiếu hụt ngoại tệ và hỗ trợ cán cân thanh toán.
Trước tiên cần hiểu trái phiếu vàng là gì? Trái phiếu vàng (Gold Bond) là một loại trái phiếu có phương thức thanh toán bằng tiền vàng (Gold coins) khi tới ngày đáo hạn. Trước năm 1933 tại Mỹ, hầu hết các trái phiếu đều có khả năng thanh toán bằng vàng như một loại tiền hợp pháp (lawful money). Sau đó quốc hội Mỹ đã hủy bỏ loại trái phiếu này và nó được chính những công ty khai thác vàng phát hành và được bảo đảm bằng lượng vàng mà công ty đó khai thác được.
Tại Việt Nam, theo chủ trương trái phiếu vàng đang được xem xét phát hành bởi các Ngân hàng Thương mại nhằm giải quyết tạm thời tình trạng thiếu hụt ngoại tệ và bù đắp một phần thâm hụt ngân sách. Tuy nhiên việc phát hành trái phiếu vàng tới nay vẫn đang được tính toán do giá vàng liên tục biến động dẫn tới rủi ro lớn cho tổ chức phát hành. Lâu nay, vàng vẫn được xem là tài sản tích trữ của nhiều người dân. Trước nguy cơ của cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu với các bất ổn kinh tế vĩ mô dẫn tới sự mất giá của đồng USD, nhiều người tìm mua vàng để bảo toàn đồng vốn. Tuy nhiên, với quy định tại Thông tư 22/2010/TT-NHNN thì việc huy động vàng của các NHTM bị siết chặt dẫn đến lãi suất gửi vàng dần mất hấp dẫn khiến một lượng vàng lớn ước tính gấn 500 tấn lưu trữ lại trong dân. Để có được một khối lượng vàng lớn như vậy đồng nghĩa với việc một lượng lớn tài sản được bỏ ra để mua vàng và biến thành tài sản dự trữ cất đi và không hoạt động trong nền kinh tế thì thực sự là rất lãng phí nguồn vốn.
Lợi ích của việc phát hành trái phiếu vàng
Đối với các đối tượng phát hành, việc phát hành trái phiếu vàng để huy động vốn vàng trong dân vừa giúp tăng tính thanh khoản của vàng, giúp tăng ngân sách nhà nước để có thêm vốn triển khai các dự án, tăng ngoại hối quốc gia và can thiệp thị trường khi cần thiết. Theo chủ trương, NHNN không trực tiếp phát hành trái phiếu vàng mà thông qua các NHTM. Các NHTM đứng ra phát hành trái phiếu huy động vàng trong dân theo lãi suất được NHNN quy định và chỉ được hưởng hoa hồng. Sau đó, NHNN đứng ra vay lại từ các NHTM thông qua mua tín phiếu NHNN. Do tín phiếu NHNN có thời hạn tối đa 1 năm nên NHNN sẽ phải phát hành nhiều đợt để biến vốn ngắn hạn thành dài hạn. Với lượng vàng huy động được, NHNN thông qua một số nghiệp vụ hoán đổi vàng lấy ngoại tệ trên thị trường quốc tế trong khoảng thời gian nhất định. Nguồn vốn huy động về bằng vàng cũng được cân đối trên tài khoản nước ngoài để kiếm lời, sau đó tìm thời điểm giá vàng giảm phù hợp, mua vào trả cho khách hàng. Như vậy, qua việc phát hành trái phiếu vàng, các Ngân hàng có thể tiếp cận được nguồn ngoại tệ dài hạn giúp bổ sung ngân sách Nhà nước, tăng dự trữ ngoại hối quốc gia, và các DN có thể mua vàng từ Chính phủ để sản xuất nữ trang dẫn tới giảm nhu cầu ngoại tể để nhập khẩu vàng. Riêng đối với người dân, đối tượng mua trái phiếu vàng, việc gửi vàng tại các ngân hàng là biện pháp an toàn để lưu trữ vàng mà không mất phí trong khi lại có thể nhận được mức lãi suất gửi vàng hợp lý. Trong trường hợp giá vàng tăng cao, người dân không muốn gửi vàng nữa thì có thể bán trái phiếu vàng dễ dàng do tính thanh khoản cao của loại trái phiếu này.
Rủi ro của việc phát hành trái phiếu vàng
Về phía đối tượng phát hành, phát hành trái phiếu vàng cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro do việc giá vàng tăng cao có thể dẫn tới rủi ro vỡ nợ. Khi giá vàng tăng mạnh, các NHTM vừa phải bù đắp khoản chênh lệch do giá vàng tăng vừa phải trả lãi suất vàng. Bênh cạnh đó là rủi ro kỳ hạn nếu tới ngày đáo hạn mà các NHTM không cân đối được lượng vàng gốc trả người gửi sẽ dẫn tới mất khả năng thanh toán, tăng nguy cơ vỡ nợ. Ngoài ra, trong trường hợp giá vàng tăng. Các NHTM phải cần nhiều ngoại tệ hơn để mua vàng trả lãi/gốc người gửi dẫn tới tình trạng căng thẳng ngoại hối. Giá vàng được dự báo là sẽ tiếp tục còn nhiều biến động và rất cần những giải pháp đột phá để thị trường vàng không những không gây ra bất ổn vĩ mô mà còn đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng chung của nền kinh tế.
Tóm lại
Khái niệm trái phiếu vàng còn rất mới ở Việt Nam do công cụ tài chính này ngoài những lợi ích đem lại còn tiềm ẩn nhiều rủi ro do ảnh hưởng của giá vàng. Tại ngày đáo hạn, nếu giá vàng tăng quá cao và tình trạng căng thẳng ngoại hối sẽ dẫn tới rủi ro vỡ nợ cho đối tượng phát hành do phải nhập khẩu vàng giá cao để trả lãi và gốc cho người mua trái phiếu. Tuy nhiên, với ước tính khoảng 500 tấn vàng hiện được người dân lưu trữ thì việc phát hành trái phiếu vàng sẽ giúp tránh lãng phí nguồn lực kinh tế lớn và giúp các Ngân hàng Thương mại cân đối được nguồn vốn ngoại tệ, bổ sung dự trữ ngoại hối và có thể dùng lượng vàng huy động được để can thiệp thị trường vàng khi cần thiết.
Ngoài lề: lịch sử Gold Bond
Gold bonds or gold-convertible bonds are debt instruments that are typically issued by gold mining firms. These bonds are secured by a stored quota of gold and their yield depends heavily upon fluctuations in global gold prices.
Not many companies in the US sold gold bonds before the 1850s. The American Civil War in 1865 led to extremely high inflationrates, resulting in significant deflation in the value of the US dollar. This was followed by recession in 1872. During such trying times, more and more companies began promising repayments in gold, rather than paper money, to attract loans. The popularity of gold bonds among investors rose further when, in 1971, President Nixon took the US dollar off the gold standard.
Gold Bonds: How do they work?
Gold bonds are typically issued by gold mining companies. They are purchased by investors who wish to gain exposure to fluctuations in gold prices without physically buying the metal. With the purchase of gold bonds, the issuer gets the right to convert the bonds into gold. Due to this right, gold bonds typically offer low interest rates. The gold bonds also act aspotential gold sales at a future date.
Research Group 