Biến động giá vàng và hệ lụy đến kinh tế vĩ mô

(Chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới đang được nới rộng – Nguồn: PG Bank Research)

Trong những ngày gần đây, giá vàng thế giới liên tục giảm, mức chênh lệch giữa giá thế giới và trong nước cũng như giá mua vào bán ra được liên tục được nới rộng. Vấn đề này được đại diện các doanh nghiệp lý giải do cầu tăng mạnh khi giá thế giới giảm khiến nguồn cung trong nước không đáp ứng kịp. Tuy nhiên, thực tế chỉ ra, với đặc điểm thị trường chỉ có 1 vài doanh nghiệp chiếm phần lớn thị phần, việc bắt tay, thỏa thuận giá với nhau nhằm đẩy giá vàng lên cao là khá dễ dàng. Thị trường gần như là sân chơi của 1 vài người bán nên hiện tượng thao túng giá vàng không mới, dư luận bức xúc từ lâu song SBV vẫn chưa đưa ra được giải pháp cụ thể nào.

Ở bài viết này tôi chỉ có ý định đánh giá và làm rõ 1 số ảnh hưởng của cơn sốt vàng vừa qua đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô của Chính phủ từ nay đến cuối năm.

Lộ trình giảm lãi suất sẽ chậm lại

Bên cạnh nhu cầu thực tế về cất trữ, đầu cơ vàng mang lại lợi nhuận lớn và nhanh chóng khiến nó trở thành một trong những kênh đầu tư lấn át việc gửi tiền ngân hàng hưởng lãi suất. Trong thời điểm hiện nay, lãi suất tiền gửi ở hầu hết các ngân hàng đều ở mức quanh 14%, kể cả với kỳ hạn qua đêm, số tiền lãi mà 1 người gửi 100 triệu được hưởng chỉ là 38.900 đồng/ngày, so với biến động của giá vàng đang diễn ra hàng giờ, số tiền này là quá nhỏ bé!

Trong những ngày gần đây, việc tiền gửi sụt giảm mạnh tại một số ngân hàng do lãi suất huy động được điều chỉnh về mức trần 14% không còn là thông tin mới. Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng vẫn có thể tin tưởng vào mức chênh lệch 141 nghìn tỷ đồng giữa huy động và tín dụng nên tiền gửi giảm tạm thời chưa ảnh hưởng nhiều tới lãi suất. Song những tháng cuối năm là thời điểm các doanh nghiệp, người dân tăng cường rút tiền phục vụ sản xuất, chi tiêu, mua sắm, thưởng,… nên số dư trên có thể sẽ không duy trì được lâu. Khi đó, nếu tiền tiếp tục chảy khỏi hệ thống ngân hàng, thanh khoản hệ thông gặp căng thẳng, ảnh hưởng từ giá vàng biến động đến lãi suất thị trường 1 và thị trường 2 sẽ không hề nhỏ. Điều này đồng nghĩa với việc lộ trình giảm lãi suất hiện tại đang gặp 1 lực cản lớn từ việc rút tiền đầu cơ vàng của người dân.

Dữ trữ ngoại hối bị bào mòn

Từ đầu năm tới nay, SBV đã mua vào khoảng 4 tỷ USD, số liệu gần đây nhất của IMF cho thấy dự trữ ngoại hối của Việt Nam đến cuối tháng 6 ước khoảng 13,5 tỷ USD, Reuters cũng cho biết SBV mới đây vừa bán ra khoảng 1,5 tỷ USD phục vụ bình ổn thị trường ngoại tệ.

Theo đó, với lượng tiêu thụ vàng trong nước tăng mạnh khi giá thế giới xuống thấp (riêng ngày 27/09, SJC bán ra khoảng 10.000 lượng, PNJ khoảng 4.000 lượng), giả định giá vàng được nhập ở mức tối thiểu khoảng 1.600 USD/oz thì lượng ngoại tệ tiêu tốn dùng nhập khẩu vàng có thể lên tới 1,2 tỷ USD/tháng. Khi đó, dù là doanh nghiệp mua ngoại tệ từ thị trường tự do hay từ ngân hàng thương mại cũng đều khiến căng thẳng cung cầu USD gia tăng, SBV buộc phải bán ngoại tệ ổn định thị trường, quỹ dự trữ ngoại hối vốn khá mỏng sẽ tiếp tục bị bào mòn.

Nguy cơ gây bất ổn tỷ giá cuối năm

Đánh giá gần đây của Văn phòng Chính phủ cho biết nếu tỷ giá thay đổi 1% sẽ gây tác động khoảng 2% đến lạm phát. Theo đó, tỷ giá sẽ là 1 chỉ tiêu hết sức quan trọng mà SBV kiên quyết giữ ổn định từ nay đến cuối năm.

Trong hoàn cảnh mất cân đối huy động – tín dụng ngoại tệ trầm trọng, nhu cầu USD về cuối năm phục vụ nhập khẩu sản xuất hàng hóa tăng cao, việc mua bán ngoại tệ trên thị trường tự do hoạt động mạnh trở lại khiến tỷ giá luôn duy trì mức trên 21.000 VND/USD. Việc nhập khẩu vàng đã tạo thêm 1 sức ép nữa khiến SBV phải bán ngoại tệ nhằm ổn định thị trường, dự trữ ngoại hối suy giảm sẽ kéo theo việc suy giảm khả năng bình ổn thị trường ngoại tệ của SBV. Theo đó, nguy cơ bất ổn tỷ giá cuối năm cùng tác động gián tiếp tới lạm phát là khó tránh khỏi.

Niềm tin của người dân với Chính phủ suy giảm

Đã thành thông lệ, khi giá vàng biến động, SBV luôn có thông cáo báo chí trấn an và khuyến nghị người dân cẩn trọng khi mua bán vàng để tránh bị thiệt thòi bởi giới đầu cơ. Ngoài ra, cơ quan này cũng có thể bổ sung thêm 1 quyết định tốn kém là cho phép nhập khẩu vàng. Tuy nhiên, việc phản ứng sau thị trường cùng các quyết định phần nào mang tính tình thế, ngắn hạn đã không thể củng cố niềm tin của người dân vào khả năng điều hành của Chính phủ. Đồng thời, khi người dân ưa chuộng ngoại tệ và vàng như một kênh cất trữ, đầu cơ mang lại lợi nhuận lớn, niềm tin vào VND cũng bị ảnh hưởng đáng kể.

Lựa chọn nào cho SBV?

Giải quyết gốc rễ của vấn đề đầu cơ vàng và độc quyền trong kinh doanh vàng là việc cần làm nhưng không phải là việc SBV có thể làm ngay.

Cho phép nhập khẩu vàng và khuyến cáo người dân thận trọng chỉ là giải pháp tình thế, không xử lý dứt điểm căn nguyên vấn đề, nhưng khá hiệu quả đối với những cơn sốt ngắn hạn của giá vàng. Cá nhân tôi cho rằng, nếu SBV có thể sử dụng hiệu quả các phương tiện truyền thông, đưa thông điệp khuyến cáo sớm hơn, rõ ràng, cụ thể hơn tới người dân, có so sánh với giá thế giới và chỉ rõ nguyên nhân gây thao túng giá trên thị trường qua đó định hướng dư luận thì việc người dân đổ xô đi mua vàng chắc chắn sẽ giảm hẳn.

Mặt khác, với những tác động xấu có thể xảy đến theo những phân tích ở trên, SBV có lẽ vẫn cần tiếp tục xúc tiến việc xây dựng khung pháp lý, tạo thị trường tập trung cho hoạt động kinh doanh vàng miếng với kỳ vọng sẽ ổn định thị trường này trong tương lai gần. Trước mắt, việc kiểm soát chặt chẽ thị trường ngoại tệ tự do cũng là 1 giải pháp nhằm hạn chế những biến động tỷ giá nằm ngoài tầm kiểm soát của SBV.