Số liệu của NHNN cho thấy thực trạng nền kinh tế đang xấu đi nhanh chóng.

Số liệu mới công bố của NHNN cho thấy tình hình đáng lo ngại hơn chúng ta tưởng nhiều.

Trước đó, VN bất chấp mọi bình luận của các tổ chức quốc tế (Vietnam Must Avoid a Premature Easing of Policy, IMF Says ) chuyển hướng chính sách tiền tệ giữa chừng ngay khi lạm phát chưa hoàn toàn được kiểm soát.
Khi số doanh nghiệp vỡ nợ cùng số nợ xấu NH tăng lên nhanh chóng, đe dọa sự ổn định của cả nền KT, NHNN đã nhanh chóng chuyển hướng chính sách kịp thời (giờ này có lẽ nhiều người sẽ không thắc mắc tại sao NHNN lại quay ngoắt 180 độ ^ ^). Bắt đầu là cuộc họp 6/9 chủ trương ép lãi suất huy động về 14%, rồi 6%, với hy vọng khi đầu vào rẻ hơn, các NH sẽ có cơ sở giảm LS đầu ra xuống còn 17-19%, vẫn đảm bảo NIM 3% cho hệ thống NH và cứu được nền kinh tế.

Sau chính sách này, điều thứ nhất mà NHNN và cả hệ thống NH mong đợi là huy động sẽ không giảm, hoặc giảm chút ít.

Huy động VND giảm có lẽ không thành vấn đề bởi cả hệ thống NH trước đó đã dư vốn do không cho vay được và NHNN luôn sẵn sàng bơm vốn hỗ trợ qua các kênh TCV và OMO.

Theo ước tính của tôi, huy động VND tính đến 29/9 giảm mạnh 1,68% so với tháng trước, tương đương khoảng 32.000 tỷ VND, so với số dư 141.000 tỷ tính đến 19/8 thì có lẽ chưa đáng ngại. Nhưng ! trong bối cảnh nợ xấu đang tăng nhanh một cách chóng mặt, các NH nỗ lực duy trì huy động để cân đối với số nợ quá hạn gia tăng thì huy động giảm thực sự là vấn đề.

Theo Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tỷ lệ nợ xấu toàn ngành ngân hàng vào thời diểm tháng 8-2011 là 3,1% (91.000 tỷ), tăng so với mức 2,16% vào cuối năm 2010 và có khả năng lên tới 5% (147.000 tỷ VND) vào cuối năm 2011. Trong đó, nợ xấu nhóm 5 tính đến tháng 6/2011 (nợ mất vốn) chiếm khoảng 47%. Tỷ lệ nợ có khả năng mất vốn tính đến 9/2011 chắc chắn là đã tăng so với tháng 6, giả sử vẫn là 47% thì nợ có khả năng mất vốn tính đến tháng 8/2011 là gần 43.000 tỷ VND, đến cuối năm là 69.000 tỷ VND !

(Nếu theo số của Fitch, nợ xấu của VND tính đến cuối tháng 6 là 13% tổng dư nợ, tức khoảng 317.000 tỷ thì tình hình thực tế xấu đến mức nào?)
Huy động VND giảm, trong bối cảnh nợ xấu tăng nhanh, các NH lo trập trung đòi nợ và loay hoay cân đối nguồn còn chưa xong thì làm sao giảm lãi suất và tăng cường cho vay ra được?

Huy động giảm, rồi lại tăng thôi, đó là quan điểm của nhiều bạn lạc quan khi cho rằng dòng tiền của dân rút khỏi NH không biết đổ vào đâu khác: CK đang giảm, BDS vẫn đóng băng, vàng thì trong nước chênh với TG 4-5 tr – rủi ro hoàn toàn bị đẩy cho người mua, USD tự do thì vẫn bị kiểm soát chặt, đầu cơ tích trữ hàng hóa cũng không được do xu hướng giá hàng hóa TG đang giảm. Nhưng mọi người đã phớt lờ yếu tố niềm tin: dòng tiền chuyển sang VN trước đó có tăng lên do lợi thế so sánh của VND lớn (gửi TK được 18-19% ), nhưng niềm tin vào VND thì vẫn chưa hề cải thiện.

Như vậy, hệ lụy thứ 2 khi huy động giảm là: với truyền thống VND hay mất giá vào cuối năm, dòng tiền ngay lập tức tìm đến nơi trú ẩn là vàng hoặc USD, gây bất ổn tỷ giá, thất thoát ngoại tệ, tiềm ẩn lạm phát và trên hết, vòng xoáy niềm tin vào VND tiếp tục giảm.

Và điều đó đã đc thể hiện trên báo cáo của NHNN: huy động VND giảm, nhưng huy động USD lại bắt đầu tăng. (Nếu trừ đi số huy động USD từ nước ngoài đáo hạn trong tháng 9 thì huy động USD từ dân cư đã tăng đáng kể trong cùng kỳ !)

Điều thứ 2 mà NHNN, các NHTM và cả nền kinh tế mong đợi là tín dụng sẽ bắt đầu tăng lên, dòng tiền sẽ được bơm ra để cứu các DN, qua đó vực dậy nền KT.

Nhưng do huy động giảm trong bối cảnh nợ xấu tăng, mặt bằng lãi suất cho vay chưa giảm mấy, các NH lo đòi nợ còn không xong thì làm sao tăng tín dụng được !
Chưa kể, lãi suất phạt trả chậm thường bằng 150% so với lãi suất cho vay, do đó, NH rõ ràng ưu tiên đòi nợ hơn hẳn việc cho vay mới với lãi suất thấp hơn nhiều.

Thực tế, theo ước tính của tôi, tín dụng VND cuối tháng 9 giảm gần 9000 tỷ VND so với cuối tháng 8. Tính dụng USD giảm gần 17.000 tỷ VND.

Tín dụng USD giảm là tốt, trong bối cảnh mất cân đối tín dụng và huy động USD tính đến 19/8 khoảng 7 tỷ USD thì đây là điều NHNN mong đợi, nó sẽ giúp giảm căng thẳng thanh khoản USD và bất ổn tỷ giá cuối năm.

Nhưng tín dụng VND giảm thì thực sự trái với mong đợi, nó đồng nghĩa các DN vẫn đang hoạt động cầm chừng, hoặc thu hẹp sản xuất, không dám vay thêm, đặc biệt lo ngại vì đây là thời điểm đáng lý tín dụng phải tăng để chuẩn bị vốn cho nhu cầu sx cuối năm . Nền kinh tế sẽ bị thu hẹp, số vụ vỡ nợ gia tăng (do tự phá sản, hay do không vay mới để đảo nợ được), tất yếu nợ xấu hệ thống NH lại tiếp tục tăng.